Yapı güvenliğini sağlayan en temel unsurlardan biri, statik projedir. Özellikle çelik taşıyıcılı yapılarda bu projelerin doğru hazırlanması, hem yapı ömrünü hem de kullanıcı güvenliğini doğrudan etkiler. Çelik yapılarda statik proje hazırlanırken sadece yük taşıma kapasitesi değil, birleşim detayları, malzeme özellikleri ve zemin etkileşimi de dikkate alınır.
Her yapı sisteminde olduğu gibi çelik sistemlerde de projelendirme süreci, yönetmeliklere ve teknik standartlara uygun şekilde yürütülür. Deprem dayanımı, yatay ve düşey yük hesapları, burkulma denetimi gibi analizler bu süreçte önem kazanır. Hatalı ya da eksik düzenlenen statik projeler, ruhsat sürecinde gecikmelere ve uygulamada ciddi risklere yol açar.
Çelik yapılarda statik proje oluştururken disiplinler arası uyum gözetilir. Mimari planlara sadık kalınmalı, yapının kullanım amacı doğru tanımlanmalıdır. Aynı zamanda, detaylı hesaplamaların yanı sıra sade ve okunabilir çizimler oluşturulmalıdır. Bu yaklaşım, hem denetim sürecini hızlandırır hem de sahada uygulanabilirliği kolaylaştırır.
Çelik Yapılarda Statik Proje Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gereken 8 Temel Adım
1. Mimari Projeyi Detaylı İncele
Statik proje çalışmasına başlamadan önce, mimari proje eksiksiz ve dikkatli biçimde incelenir. Kat planları, aks yerleşimi, yapı oturum alanı, kat yükseklikleri ve cephe düzenlemeleri statik çözümlemeye doğrudan etki eder. Ayrıca asma katlar, çıkmalar, merdiven boşlukları gibi özel elemanlar da taşıyıcı sistem tasarımında dikkate alınır. Mimari proje ile statik projenin tam uyum içinde olması gerekir; aksi takdirde ruhsat sürecinde proje iadesi yaşanabilir.
2. Yapının Fonksiyonunu Doğru Tanımla
Yapının kullanım amacı, yük hesaplarında ve taşıyıcı sistem seçiminde belirleyici olur. Örneğin sanayi yapıları, depolama alanları veya ofis binaları için farklı yük standartları ve davranış beklentileri tanımlanır. Çelik yapılarda statik proje bu fonksiyon bilgisi doğrultusunda şekillenir. Aynı zamanda binanın kalıcı mı yoksa geçici mi olacağı da sistem tasarımına yön verir.
3. Malzeme Özelliklerini Belirle
Statik hesapların sağlıklı yapılabilmesi için çelik profillerin teknik özellikleri net şekilde belirlenir. Kullanılacak malzemenin üretim standardı (örneğin S235, S275, S355 gibi), elastik modülü, akma ve çekme dayanımı dikkate alınır. Bu malzeme bilgileri sadece hesaplara değil, birleşim detaylarına da doğrudan yansır. Ayrıca korozyon önlemleri ve yangına dayanım özellikleri de malzeme seçiminde belirleyici olur.
4. Yük Hesaplamalarını Gerçekleştir
Çelik yapıya etki eden tüm yükler, yürürlükteki yönetmeliklere uygun şekilde hesaplanır. Sabit yükler (taşıyıcı elemanlar, kaplamalar, döşemeler), hareketli yükler (insan trafiği, makine yerleşimi), rüzgâr yükü, kar yükü ve deprem yükü detaylı olarak ele alınır. Her yük tipi, analiz modeline ayrı ayrı entegre edilir. Doğru yükleme, taşıyıcı sistemin performansını doğrudan etkiler.
5. Deprem Yönetmeliğine Uygunluk Sağla
Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (TBDY) esas alınarak sismik analiz yapılır. Yapının deprem davranışı; süneklik düzeyi, burkulma öncesi davranış, yapı düzensizlikleri gibi kriterlerle değerlendirilir. Çelik taşıyıcı sistemlerde çaprazlı sistemler, moment aktarabilen çerçeveler ya da kompozit sistemler bu doğrultuda tasarlanır. Zemin sınıfı, deprem bölgesi ve bina önem katsayısı dikkate alınmadan yapılacak her analiz eksik kalır.
6. Taşıyıcı Sistem Elemanlarını Modelle
Kolon, kiriş, çapraz eleman, yatay ve düşey stabilite sağlayıcılar analitik modelle tanımlanır. Üç boyutlu modelleme tercih edilerek yapı davranışı daha sağlıklı analiz edilir. Her taşıyıcı eleman için uygun kesit tipi ve boyutlandırma yapılır. Elemanlar arasındaki yük aktarımı açık şekilde modellenir. Ayrıca temel sistemi de taşıyıcı sistemin bir parçası olarak entegre edilir.
7. Birleşim Detaylarını Açıkça Göster
Çelik yapılar için birleşim detayları büyük önem taşır. Civatalı, kaynaklı ya da kompozit birleşimler için ayrı hesaplamalar yapılır. Kesme, burulma ve eksenel yük kombinasyonları altında bağlantıların performansı analiz edilir. Bu detaylar çizimlerde açık, anlaşılır ve standartlara uygun şekilde gösterilir. İmalat sırasında hataların önüne geçmek için birleşim detayları mutlaka ölçekli ve açıklamalı sunulur.
8. Hesap Raporu ve Çizimleri Uyumlu Sun
Tüm hesaplamalar, çizimlerle birebir uyumlu şekilde düzenlenir. Statik rapor içerisinde yük tanımlamaları, kesit hesapları, deplasman sınırları ve güvenlik katsayıları açıkça belirtilir. Ayrıca projeye ait analiz çıktıları ve yapı modellemesi anlaşılır formatta sunulur. Belediyeler ve yapı denetim firmaları bu belgeleri detaylı biçimde inceleyerek ruhsat onayı verir.